Η τεχνική εξέλιξη της κινηματογραφικής τέχνης και ο συμβολισμός των μέσων της

Α) Lumiere: Οι αδελφοί Lumiere θεωρούνται οι πατέρες της κινηματογραφικής τέχνης. Η πρώτη κινηματογραφική προβολή έγινε στο Grand Cafe στο Παρίσι το 1895. Η κάθε ταινία είχε διάρκεια περίπου δέκα λεπτών. Η κάμερα ήταν στατική και το όλο θέμα ήταν τραβηγμένο από μία οπτική γωνία. Επρόκειτο δηλαδή για μονόπλανα.
Τα έργα αυτά παρουσίαζαν σκηνές καθημερινής ζωής (Εργάτες φεύγουν από το Εργοστάσιο) , τοπία από άλλες χώρες (ταξιδιωτικά) ή ακόμα περιείχαν την αφήγηση ενός μικρού σκηνοθετημένου αστείου. Τέλος, κάποιες από αυτές κάλυπταν ειδησιογραφικά νέα. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο κινηματογραφιστής σπάνια ήταν παρών στο γεγονός. Συνήθως το αναπαριστούσαν και το κινηματογραφούσαν στο στούντιο (το ναυάγιο του πολεμικού πλοίου Maine Στον Αμερικανικό –Ισπανικό πόλεμο). Οι θεατές γνώριζαν ότι αυτό που έβλεπαν δεν ήταν το πραγματικό όπως δεν ήταν πραγματικές και οι εικονογραφήσεις των γεγονότων στις εφημερίδες της εποχής.
Β) Οι ταινίες του Melies: Ο Melies βρίσκεται στον αντίποδα των αδελφών Lumiere. Οι ταινίες του ήταν φανταστικές. Εισήγαγε για πρώτη φορά το σενάριο, τους ηθοποιούς και τα σκηνικά. Γύριζε ταινίες σε στούντιο. Ήταν επίσης ο πρώτος που ένωσε διάφορες σκηνές ώστε να δημιουργήσει μια ιστορία. Εφάρμοσε ένα πρώιμο μοντάζ ενώνοντας τις σκηνές μεταξύ τους αλλά και για να δημιουργήσει τα πρώτα κινηματογραφικά εφέ. Το Ταξίδι στη Σελήνη είναι η πιο γνωστή ταινία του. (A trip to the moon -1902)
Γ) H σχολή Brighton: Η αγγλική κινηματογραφική σχολή εισήγαγε στην κινηματογραφική τέχνη τα διαφορετικά πλάνα. Με το μοντάζ ένωσε πλάνα μακρινά και μεσαία ώστε να δώσει περισσότερη λεπτομέρεια και πλούτο στην αφήγηση μιας ιστορίας
Δ) Οι αμερικάνοι σκηνοθέτες Porter και Griffith επινοούν και θέτουν τους πρώτους κανόνες της κινηματογραφικής τέχνης, συζητώντας ταυτόχρονα το πως ο θεατής εκλαμβάνει ένα κινηματογραφικό έργο.
1. Porter: Ι. Το πολύ κοντινό πλάνο
ΙΙ. Οικονομία Χρόνου. Δεν είναι απαραίτητο να παρουσιαστεί η πλήρη δράση στον θεατή. Εάν ο θεατής δει τα σημαντικά στιγμιότυπα της δράσης μπορεί μόνος του να συμπληρώσει όσα δεν έιδε.
ΙΙΙ. Η αίσθηση της συνέχειας από πλάνο σε πλάνο είτε μέσω της κίνησης των ηθοποιών είτε με τη δημιουργία νοητών αξόνων (π.χ. του βλέμματος)
2. Griffith: Ι. Η κάθε σκηνή αποτελείται από πολλά διαφορετικά πλάνα. Τα μακρινά πλάνα χρησιμοποιούνται για τον προσανατολισμό του θεατή σε σχέση με το χώρο και τη δράση. Χρησιμοποιούνται συνήθως στην αρχή και το τέλος μιας σκηνής. Τα μεσαία πλάνα είναι τα πιο συνήθη και δημιουργούν τη συναισθηματική σύνδεση του θεατή με τους πρωταγωνιστές. Τα πολύ κοντινά πλάνα είναι πιο σπάνια και δίνουν έμφαση. Προκαλούν το ενδιαφέρον του θεατή για κάποια λεπτομέρεια.
ΙΙ. Εφέ μετάβασης από πλάνο σε πλάνο: 1. το απλό κόψιμο (cut) είναι το εφέ που περνά συνήθως απαρατήρητο από τους θεατές. Σηματοδοτεί ότι από το πρώτο πλάνο στο δεύτερο δεν έχει αλλάξει τίποτα. Ο χρόνος που έχει μεσολαβήσει είναι σχεδόν μηδενικός. 2. dissolve (το ένα πλάνο διαλύεται αργά μέσα στο άλλο) Ο Θεατής όταν βλέπει αυτό το εφέ καταλαβαίνει ότι ανάμεσα στο πρώτο πλάνο και το δεύτερο έχει μεσολαβήσει κάποιο, μικρό συνήθως, χρονικό διάστημα. Πολλές φορές έχει αλλάξει και ο χώρος. Η μεγάλη διάρκεια ενός dissolve σημαίνει συνήθως ότι έχει περάσει μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. 3. Fade out/ Fade in (το σβήσιμο του πλάνου σε μαύρο- μαύρη οθόνη- εμφάνιση του πλάνου από μαύρο) Ιδιαίτερα έντονο εφέ. Η μαύρη οθόνη σηματοδοτεί κάποια διακοπή στην αφήγηση. Με αυτό το εφέ τελειώνει κάτι και αρχίζει κάτι νέο. Το Fade out/ Fade in σημαίνει ότι έχει περάσει πολύς χρόνος και ότι συνήθως έχει αλλάξει ο τόπος.
ΙΙΙ. Τα εφέ μετάβασης και η διάρκεια των πλάνων δίνουν ένα ρυθμό στην ταινία. Σκηνές που αποτελούνται από πλάνα μεγάλης διάρκειας χωρίς πολλές εναλλαγές στο είδος του πλάνου και εμπεριέχουν περισσότερα dissolve από ότι cut είναι αργές σκηνές. Προσφέρουν στον θεατή το χρόνο και τη δυνατότητα για στοχασμό. Αντίθετα, σκηνές με μικρής διάρκειας πλάνα, συχνές εναλλαγές και απανωτά cut έχουν γρήγορο ρυθμό και προκαλούν ένταση στον θεατή.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι κανόνες αυτοί ισχύουν στο κλασικό στυλ κινηματογράφησης. Πολλοί όμως σημαντικοί σκηνοθέτες τους ανατρέπουν και τους χρησιμοποιούν με εναλλακτικό τρόπο ώστε τελικά να εξυπηρετήσουν καλύτερα την κεντρική ιδέα του έργου τους.
Ε) O ήχος ήρθε ως τομή στην κινηματογραφική τέχνη. Δημιούργησε πολλά προβλήματα και επέβαλε τις δικές του λύσεις. Οι άνθρωποι του κινηματογράφου μέχρι τότε είχαν μάθει να στηρίζονται σχεδόν αποκλειστικά στην εικόνα για να αφηγηθούν μια ιστορία. Ο ήχος κατηγορήθηκε ότι μετέτρεψε τον κινηματογράφο σε μια κονσερβοποιημένη θεατρική παράσταση. Σήμερα πολλά έργα δεν εκμεταλλεύονται πλήρως τις αφηγηματικές δυνατότητες της εικόνας ρίχνοντας το βάρος στους ηθοποιούς και στους διάλογους. Ωστόσο ένα πλήρες κινηματογραφικό έργο οφείλει να εκμεταλλεύεται σωστά όλα τα εκφραστικά του μέσα (την εικόνα, την φωτογραφία, το χρώμα, τον ήχο, τη μουσική, το μοντάζ κτλ κτλ) με στόχο να εκφράσει καλύτερα την κεντρική του ιδέα. Η ιδέα αυτή πολλές φορές δεν έχει άμεση σχέση με την ιστορία που το έργο αφηγείται (π.χ. την ερωτική σχέση ενός ζευγαριού). Με αφορμή την ιστορία μπορεί να διερευνά μια άλλη γενικότερη ιδέα (π.χ. πως ορίζεται η ισότητα ανάμεσα στους ανθρώπους)

Brighton-Mary Jane's Mishap


Straight Cut


Dissolve


Fade out/ Fade in